سردرگمی والدین و تنبلی فرزندان دو روی سکه فناوری

کانون خبرنگاران نبأ: حتما شما هم از صحنه بازی کردن کودکان ۳ یا ۴ ساله با موبایل یا تبلت و علاقه وافر آنها شگفت‌انگیز شده‌اید. اگر بشنوید خالقان این تکنولوژی‌ها فرزندان خود را در استفاده این وسایل محدود می‌کنند بیشتر متعجب می‌شوید؛ چه چیز کودکان را تهدید می‌کند؟!

به گزارش کانون خبرنگاران نبأ وابسته به خبرگزاری ایکنا، مائده دختری است 18 ماهه، به خوبی راه می‌رود و می‌دود و به هرجایی  که بخواهد سرک می‌کشد. کنجکاویش در اوج قرار دارد و تبلت چیزی نیست که از او بگذرد. با خود می‌گویم چه اشکالی دارد از همین حالا یاد بگیرد تا بعدها برایش عادی باشد. به تقلید از من با انگشتانش به چپ و راست می‌کشد عکس‌هایی که از او گرفته‌ام نشانش می‌دهم، ذوق می‌کند، تصاویر را جا به جا می‌کند و لذت می‌برد، تا اکنون همه چیز عادی به نظر می‌رسد.

کم کم توجه مائده به تبلت بیشتر می‌شود. چیزهای بیشتری یاد گرفته است و حالا بدون کمک من می‌تواند به گالری برود، عکس‌هایش را باز کند و از دیدن و حرکت دادن آن‌ها لذت ببرد. من از این سرعت یادگیری او خوشحال می‌شوم و با خود می‌گویم عجب دختر با استعدادی !

دو سال از زمانی که از استعداد مائده در کار کردن با تبلت و موبایل ذوق‌زده شده بودم می‌گذرد. گاهی اوقات برای اینکه ساکتش کنم از تبلت استفاده می‌کنم. سرگرمی خوبی برای اوست و البته گزینه بهتری برای من در زمان‌هایی که کارها زیاد می‌شود و یا خسته هستم و حوصله او را  ندارم.

بعد از مدتی مائده یاد گرفته تا نرم افزارهای پخش موسیقی و فیلم را باز کند. فیلم‌هایی را که از او گرفته‌ام را با خوشحالی زیادی نگاه می‌کند و چند آهنگی را که دوست دارد گوش می‌دهد. علاقه‌اش به تبلت بیشتر شده و زمان بیشتری را برای تبلت صرف می‌کند و من هنوز هم  فکر می‌کنم مشکلی وجود ندارد.

علاقه مائده به تبلت خیلی زیاد شده و مدام از من تبلت می‌خواهد، به همه جای تبلت سرک می‌کشد، یکی دو تا فیلم کارتونی برایش می‌گذارم تا به جاهای دیگر تبلت نرود و خرابکاری نکند؛ زمانی که تبلت را از او می‌خواهم قبول نمی‌کند و باید چندبار بگویم و گاهی با اکراه تا با قهر و گریه پس دهد. علاقه او به این ابزار به وابستگی تبدیل شده و من بیشتر نگران می‌شوم؛ مائده دو سال و نیمه است و عاشق تبلت. تبلت را به عروسک‌ها و سایر اسباب بازی‌هایش ترجیح می‌دهد و جمله «بابایی تپ تل» را بیشتر از جملات دیگر می‌شنوم.

کودکانی که در دوران رشد قرار دارند نیاز به خواب، غذا و تحرک کافی دارند که استفاده از موبایل و تبلت بر هر سه این موارد می‌تواند اثر منفی داشته باشد. جذابیتی که این دستگاه‌ها برای کودکان دارند، می‌تواند آن‌ها را ساعت‌ها در جای خود میخکوب و به خود مشغول کند، آنها را وابسته خود سازد، به طوری که حتی تمایل چندانی به غذا نشان نمی‌دهند و حتی موقع خواب حاضر به جدا شدن از آن نیستند.

کودکی که تحرک کافی ندارد مستعد چاقی می‌شود و رشد مناسبی نخواهد داشت و عدم بازی کردن مشکلات فراوانی در آینده برای او در ‍‍‍‍‍‍پی خواهد داشت. کودک وهم‌بازی‌هایش در حین بازی کردن یک دنیای خیالی برای خود می‌سازند، دنیایی که ساخته ذهن آنها است و خلاقیت را در آنها  رشد می‌دهد.

کودک در حین بازی با ساختن‌ها، خراب کردن‌ها، شادی‌ها و دعواها کم کم خود را برای مواجهه با دنیای واقعی آماده می‌کند، استعدادها و توانایی‌هایش ظاهر می‌شود؛ بازی‌هایی که کودک را وادار به تحرک و جنب وجوش می‌کند و در نهایت خسته روانه خانه می‌کند.

اما به نظر می‌رسد تبلت و موبایل نمی‌تواند جای بازی را برای کودک پر کند. کدام دستگاه و کدام بازی رایانه‌ای می‌تواند زندگی واقعی را برای کودک شبیه‌سازی کند و مهارت‌های مورد نیاز آینده را به او بیاموزد. کدام بازی می‌تواند جایگزین واقعی کتاب و داستان و شعر برای کودک باشد.

بازی‌هایی که هیچ‌وقت تمام نمی‌شوند و کودک ساعت‌ها  پای آن می‌نشیند و به آن وابسته می‌شود و در نهایت اختلال روح و روانی و خستگی روحی و ذهنی  را برای آنها به همراه دارد. البته شاید بازی‌ها فایده‌هایی هم داشته باشند اما گویا ضررهایش خیلی بیشتر از فواید آن است.

اغلب مدیران کمپانی‌های بزرگ فناوری پیشرفته، فرزندان خود را در رابطه با استفاده از کامپیوترهای رومیزی، لپ تاپ، تبلت‌ها و تلفن‌های هوشمند محدود ساخته‌اند. در خانه آقای جابز حتی یک قانون وجود داشت که کسی نباید شب‌ها و روزهای تعطیل از گجت یا همان دستگاه هوشمند همچون آی‌پد و آی‌فون استفاده کند.

کارمندان دیگر غول‌های فناوری نیز قوانین مشابهی را در خانه خود اجرا کرده‌اند. استیو جابز مدیرعامل سابق شرکت اپل در پاسخ به سؤالی درباره میزان علاقه فرزندانش به آی‌پد می‌گوید: «تا به حال از آن استفاده نکرده‌اند، ما مقدار تکنولوژی‌ای که فرزندان‌مان در خانه استفاده می‌کنند را محدود کرده‌ایم».

والتر ایزاکسون می‌گوید: من زمان زیادی را در خانه‌ جابز برای نوشتن زندگی‌نامه‌اش سپری کرده‌ام. عصرها، استیو جابز بر روی میز ناهار غذاخوریِ بزرگ آشپزخانه درباره‌ کتاب و تاریخ و دیگر موضوعات صحبت می‌کرد. هرگز ندیدم فرزندان او آی‌پد یا کامپیوتر همراه داشته باشند، فرزندان او کمتر از خیلی‌ها به این ابزارها وابسته بودند.

کریستین اندرسون، مدیراجرایی شرکت  3D Robotics می‌گوید: «کودکانم، من و همسرم را به فاشیست بودن و نگرانی بیش از حد نسبت به تکنولوژی متهم می‌کنند و می‌گویند هیچ یک از دوستانشان در خانه خود چنین قانونی ندارند؛ به خاطر این است که ما خطرات تکنولوژی را دیده‌ایم. من خودم آن را دیده‌ام و نمی‌خواهم این بلا سر فرزندانم بیاید من شاهد عواقب و خطرات ناشی ازعلاقه بیش از اندازه کودکان به اینترنت هستم. توجیه من از این کار این است جلوی اعتیاد و وابستگی فرزندانم به این فن آوری‌های هوشمند را بگیرم. من نمی‌خواهم که فرزندانم با مشکلاتی مواجه شوند که روزی گریبانگیر من بوده‌اند».

عجب پدرهای دیکتاتوری! اینها که سر آمد تولیدکنندگان فناوری‌های نوین هستند چرا با کودکان خود این طور برخورد می‌کنند و اجازه تماس فرزندانشان با فناوری‌ها را نمی‌دهند، این‌ها خالقان تبلت و موبایل‌های هوشمند هستند، حتما چیزهایی می‌دانند که که ما نمی‌دانیم.

پیامبر اسلام(ص) می‌فرمایند: بازیگوشى کودک در خردسالى‌اش مایه فزونى عقل در بزرگسالى اوست. همین فرمایش رسول گرامی اسلام می‌تواند مرا ترغیب کند تا مائده را بیشتر به بازی وادار کنم و البته سرو صداها و کنجکاوی‌ها، سؤال‌ها و خرابکاری‌هایش را بیشتر تحمل کنم.

نظارت بیشتری باید رو مائده داشته باشم و حواسم را به چیزهایی که می‌بیند و می‌شنود بیشتر معطوف کنم. مولای متقیان امام علی(ع) نیز می‌فرمایند: «جز این نیست که دل نوجوان همچون زمین میان تُهى است؛ هرچه درآن افشانده شود، همان رامى پذیرد».

او کم کم به تبلت علاقه‌مند شده و از آن دست نمی‌کشد، مگر نه اینکه «خیرُ الاُمورِ اوسَطُها؛ بهترین کارها میانه‌ترین آنهاست». باید قدم به قدم و آرام آرام این علاقه را در او کم کنم.

چه‌قدر پدر و مادر بودن در قرن بیست و یکم سخت است! چاره‌ای نیست، مسئولیت سنگین است، باید بیشتر وقت گذاشت و حوصله به خرج داد.

قدم اول را بر می‌دارم. وقتی که مائده تبلت می‌خواهد گاهی موافقت نمی‌کنم، می‌گویم: «بابایی فعلا کار دارم، بعدا». اوایل به سختی قبول  و گریه می‌کند؛ بیشتر مقاومت می‌کنم. بعد از مدتی عادت می‌کند و می‌گوید: «بابایی کال نداری، بابایی کالت تموم تپ تل بده من بازی ببینم». فکر می‌کنم فقط این کافی نیست، عکس‌العمل‌های مائده قابل توجه و جالب است. حالا وقتی او را صدا می‌زنم با صدای شیرین کودکانه‌اش می‌گوید: «بابایی کال دالم» و به سمت من نمی‌آید .تقلید از پدر و مادر در این سن و سال در اوج خود قرار دارد. احتمالا علاقه به تبلت را از من یاد گرفته، وقتی که می‌بیند من با یک وسیله این قدر کار می‌کنم او هم دلش می‌خواهد. به نتیجه مهمی می‌رسم، باید تغییر را از خودم شروع کنم.

حالا کمتر از تبلت استفاده می‌کنم و سعی دارم موقع استفاده جلوی چشمان او نباشم، بیشتر به کتابخانه‌ام سر می‌زنم و کتاب می‌خوانم، برایش وقت بیشتری می‌گذارم، برایش نقاشی می‌کشم و بعضی وقت‌ها با او برنامه کودک نگاه می‌کنم.

کم کم شرایط بهتر می‌شود، حالا مائده از من می‌خواهد برایش نقاشی بکشم، کتاب برای من می‌آورد تا عکس‌هایش را برایش توضیح دهم و بیشتر دعوت به بازی می‌شوم؛ «بابایی بریم بدو بدو». حالا می‌فهمم که مائده بیشتر از تبلت عاشق بازی با پدرش است. اوقاتی را که سابق بر این صرف تبلت می‌کردم را با مائده می ‌گذرانم. او هنوز هم به تبلت علاقه دارد اما کمتر یاد آن می‌افتد. مائده بزرگتر خواهد شد و تبلت‌ها جای خود را به فناوری‌های پیشرفته‌تر و محسور کننده‌تر می‌دهند، از همین حالا باید خود را آماده کنم و حواسم بیشتر به فرزندم باشد.

تبلت، موبایل وتکنولوژی‌های روز همگی دستاورد پیشرفت علوم هستند و با پیشرفت سریع علم شاهد دستگاه‌های عجیب‌تری خواهیم بود. وسایلی که برای راحتی امور بشر ساخته می‌شود، اما با استفاده نادرست انسان بلای جان می‌شوند. تلنگری برای پدر و مادرها کافی است تا توجه آنعا را بیشتر به آثار و پیامدهای استفاده کودکان از فناوری جلب کند و تا کار از کار نگذشته فکری کنند. خطر در کمین است، خطری که آثار اصلی آن سال‌ها بعد گریبان همه افراد خانواده را می‌گیرد، باید آماده بود و به گفته شهید آوینی «خانه را باید در دامنه آتشفشان بنا کرد».