ارتقای سطح فرهنگ عمومی؛ راهکار مقابله با فاجعه محیط زیست

در سالی که هم‌زبانی دولت وملت شعار آن است با تکیه بر ظرفیت سرشار ایرانی و اسلامی مسئولان در اقدامات عملی قاطع و در فرهنگ‌سازی و آموزش مردم درباره محیط زیست تلاش بیشتری داشته باشد و مردم هم نسبت وظیفه خطیر خود جدیت بیشتر نشان دهند تا شاهد فاجعه ملی در آینده نباشیم.

ایرانیان باستان درختان را تجسم انسان‌های نیکوکار می‌دانستند، که پس از مرگ به درخت تبدیل شده تا زندگی جاوید پیدا کنند. زرتشت درختکاری و آبادانی زمین را کرداری نیک می‌دانسته و معتقد بود که هرکس درخت کهنسالی را قطع کند یکی از منسوبینش خواهد مرد.

برای ایرانیان تمامی درختان به ویژه درختان چنار و سرو از احترام ویژه‌ای برخوردار بوده‌اند به گونه‌ای که حتی بسیاری عقیده داشتند که زرتشت درخت سرو را از بهشت به ایران آورده است.  پیامبر اسلام  می‌فرماید: شکستن شاخه درختان مانند شکستن بال فرشتگان است.

رفتار این روزهای ما از مردم تا مسئولان نسبت به محیط زیست اطراف‌مان از کوچه و خیابان شهرمان گرفته تا جنگل کوه دشت... نشانی از تاریخ و فرهنگ غنی ایرانی واسلامی‌مان ندارد. بنا به گفته مدیرکل دفتر آموزش و مشارکت‌های مردمی سازمان محیط زیست، تولید زباله در کشور ما نسبت به میانگین جهانی بسیار بیشتر است و تولید پسماند در سه استان شمالی کشور شامل گیلان ، مازندران و گلستان از میانگین کل کشور هم بیشتر است. یعنی همان مناطقی که مقصد بیشترین مسافرت‌های ایرنیان است.

بنا به گزارشات منتشر شده، در سه دهه گذشته تاکنون در اثر تخریب، جنگل‌های کشور از حدود 18.3 میلیون هکتار به حدود 12.4 هکتار تقلیل یافته است که از این میزان، حدود 1.9 میلیون هکتار در منطقه البرز شمالی واقع است. و صدها خبر و گزارش درباره از جمله دریاچه ارومیه،  تالاب انزلی، جنگل‌های غرب کشور و ... حاکی از عملکرد ضعیف مسئولان و هم مردم است چیزی که با غفلت از آن به فاجعه ملی تبدیل خواهدشد.

یک نمونه همکاری مردم و دولت برای حل یک مشکل فلج اطفال است که طی هفت سال به طور کامل ریشه‌کن شد. شاید ساده به نظر برسد اما 200 سال قبل طرح امیر کبیر برای درمان آبله چندان موفق نبود چون مردم از روی جهالت حاضر به آبله‌کوبی نبودند؛ به‌ویژه تعدادی رمال و فال‌گیر شایعه کرده بودند با آبله کوبی جن وارد خون می‌شود. جامعه امروز به مراتب آگاه‌تر و داناتر از 200 سال قبل است  اما به نظر می رسداین آگاهی درباره محیط زیست چندان به اندازه کافی بالا نیست و حفظ محیط زیست بدون حضور مردم نشدنی است.

احتمالا خیلی از ما که پس از لذت بردن از منظر ساحلی زباله‌های خود را در دریا و سال رها می‎کنیم از عواقب آن خبر نداریم. در سال 1998 یک جزیره به نام جزیره کثیف در اقیانوس آرام به مساحت 3.5 کیلومتر مربع کشف شد وهر سال 10 درصد به مساحت آن اضافه می‌شود و نکته قابل تامل این که این جزیره از مواد غیر قابل بازیابت و زباله‌های ریخته شده در دریا در مدت نیم قرن تشکیل شده است.

همچنین عدم توجه به نظام عللی و معلی در طبیعت نیز،  یکی از دلایل غفلت نسبت محیط است. همه ما سنجاب را می‌شناسیم، اما شاید ندانیم که، نبود سنجاب مساوی با از بین رفتن جنگل‌های بلوط غرب کشور است. میوه درخت بلوط منبع اصلی تغذیه سنجاب است. سنجاب با ذخیره‌سازی دانه‌های بلوط علاوه بر طرف کردن نیاز غذایی خود موجبات تولید درختان جدید بلوط را فراهم می‌آورد. یعنی حذف یک زنجیره از طبیعت باعث حذف رنجیره‌های مهم‌تری می‌شود.

نکته بعد که باید توجه داشت حقی است آیندگان نسبت به برخوداری از محیط زیست دارند. اگر روند تخریب جنگل‌ها با همین شتابی که الان دارد ادامه یابد، تا هفتاد سال دیگر جنگلی در ایران وجود نخواهد داشت، که در آن‌صورت حتما سرزنش آیندگان در انتظار ما خواهد بود.
امید است در سالی که هم زبانی دولت وملت شعار آن است با تکیه بر ظرفیت سرشار ایرانی و اسلامی مسئولان در اقدامات عملی قاطع و در فرهنگ‌سازی و موزش مردم درباره محیط زیست تلاش بیشتری داشته باشد و مردم هم نسبت وظیفه خطیر خود جدیت بیشتر نشان دهند تا شاهد فاجعه ملی در آینده نباشیم.

*مهدی محمدزاده